19 STYCZNIA 1354 ROKU

664 rocznica nadania przez Kazimierza Wielkiego Rzeszowowi królewskiego przywileju donacyjnego.

19 stycznia 1354 roku król Polski Kazimierz Wielki, w Krakowie wydał dokument w którym, przekazywał Janowi Pakosławicowi ze Stróżysk oraz jego potomkom, zarówno w linii męskiej jak i żeńskiej, obszar ziemi leżący pomiędzy: wsią Dąbrowa na zachodzie, wsią Leżajsk na wschodzie, zamkiem w Czudźcu na południu oraz z istniejącym już miastem Rzeszów. Królewski przywilej donacyjny jest niezwykle ważny dla Rzeszowa, gdyż jest pierwszym źródłem pisanym o włości rzeszowskiej i samym mieście. Od tego momentu, aż do 1844 r. Rzeszów pozostawał własnością prywatną w rękach Rzeszowskich, Ligęzy, a następnie Lubomirskich.

W okresie przedlokacyjnym występowało na terenie dzisiejszego Rzeszowa kilka osad np. w rejonie osiedla Tysiąclecia, Staromieścia, Pobitna i Załęża. Wczesnośredniowieczna osada, na obszarze której powstał później Rzeszów, znajdowała się w kotlinie, przeciętej korytem rzeki Wisłok i jej dopływami. Niski i płaski teren dna doliny, którą płynął Wisłok, przyczynił się do tego, że rzeka zmieniała koryto i przesuwała się. Odgałęzienia pozostałe po tej wędrówce i rozlewiska potoku Mikośki nadały krajobrazowi miasta wygląd pagórka położonego wśród mokradeł i bagien. Położenie to było bardzo korzystne zarówno ze względu na geografię jak i gospodarkę. Bagna i starorzecza wzmacniały obronność miasta. Gleby lessowe, czarnoziemy pozwalały na dogodne tworzenie osadnictwa. Tędy przebiegał także jeden z głównych traktów handlowych Europy łączący Kraków ze Lwowem.

Kotlina rzeszowska stanowiła w tym okresie przedmiot rywalizacji pomiędzy Polską Piastów, a Rusią Kijowską Rurykowiczów. W związku z tym bardzo często zmieniała swoją przynależność państwową. Po podziale Rusi Kijowskiej rejon Rzeszowa należał do Rusi Halicko-Włodzimierskiej. Na stałe w granice państwa polskiego obszar ten został włączony przez Kazimierza Wielkiego w 1340 lub 1341 roku. Lokacja na prawie magdeburskim nastąpiła przed 1340 r. i została dokonana przez kniaziów ruskich w oparciu o osadników polskich, na terenie pomiędzy Kościołem farnym, a przylegającym do niego lessowym pagórkiem – Rynkiem. Wkrótce miasto przejęło rolę ośrodka włości rzeszowskiej. Król odnowił lokację Rzeszowa, nadał mu dodatkowe przywileje handlowe. Popierał rozwój parafii rzeszowskiej. Jej ośrodkiem stał się Kościół pw. śś. Feliksa i Adaukta, otoczony zabudową kościelną i cmentarzem.

Pierwszym właścicielem miasta był Jan Pakosławic herbu Półkozic, rycerz i dyplomata zasłużony w odprawianiu poselstw do Tatarów, w latach 1363 – 1366 przebywał kilkakrotnie w Awinionie u papieża Urbana V z poselstwami od Kazimierza Wielkiego. Dotyczyły one min. papieskiej zgody na rozwód króla z Adelajdą heską, czy też pozwolenia na założenie uniwersytetu w Krakowie. Po przejęciu Rzeszowa sam Jan, a następnie jego synowie – Jan Feliks zwany Starym, Jan arcybiskup lwowski i Jan Młodszy – zaczęli od nazwy miasta używać nazwiska Rzeszowscy.