100 LAT TRAKTATU WERSALSKIEGO

Dzisiaj okrągła setna rocznica podpisania z Niemcami Traktatu Wersalskiego, który był najważniejszym układem kończącym I wojnę światową. To wynik kilkumiesięcznych prac paryskiej konferencji pokojowej, która trwała jeszcze dalej, aż do stycznia 1920 r. Umowa zmieniła wizerunek Europy przez na nowo zdefiniowane granice wielu państw i systemy polityczne.

Polska delegacja składała się z kilkudziesięciu osób, a na jej czele stali Ignacy Paderewski i Roman Dmowski. Obaj też złożyli swoje podpisy pod dokumentem, 28 czerwca 1919 r. w Sali Lustrzanej pałacu wersalskiego. Moment ten wspominał R. Dmowski w ten sposób:

Roman Dmowski

„Nigdy, jak w owej sali, nie odczuwało się historycznej powagi chwili, dla nas, Polaków, poważniejszej niż dla kogokolwiek. Na stole leżał tekst traktatu, który Niemcy mają podpisać, traktatu, który uznaje niepodległe państwo polskie, mocą którego Niemcy zwracają Polsce nie wszystko wprawdzie, co jej zagarnęli w przeszłości, ale prawie wszystko to, czego nie zdołali zniemczyć. […]W ciągu swego wiekowego zmagania się z zachodnim sąsiadem nie miała Polska takiej chwili od Kazimierza Jagiellończyka, od drugiego pokoju toruńskiego. Zapomniałem wówczas o rzeczach i ludziach małych, o sporach i utarczkach codziennych, o marnych ambicjach i marnych intrygach, które stawały na drodze dążeniu do wielkiego celu – myśl biegła po wielkich szlakach dziejowych, sięgała w odległą przeszłość, szukała odpowiedzi na zagadnienia przyszłego bytu państwa i narodu”.

Ignacy Jan Paderewski

Po zawarciu traktatu, Rzeczpospolita zyskała większą część Wielkopolski i Prus Królewskich, ustanowiono plebiscyty na terenach Warmii, Mazur i Górnego Śląska. Powstało również Wolne Miasto Gdańsk. Polska niestety otrzymała tylko niewielki, bo 144 kilometrowy dostęp do morza. Co ciekawe mimo tego, że państwa zwycięskie uznały rozbiory Polski za zbrodnię, to jednak nie zostały przyznane RP żadne odszkodowania. Co więcej – to Polacy mieli zapłacić Niemcom za zajęty majątek w zaborze pruskim. Dodatkowo zostały narzucone niektórym państwom, także Polsce kwestie ochrony praw mniejszości narodowych (tzw. mały traktat wersalski), które mogły kierować skargi do Rady Ligi Narodów. Powodowało to wskutek zapisów w umowie, możliwość ingerencji instytucji międzynarodowych w wewnętrzne sprawy Polski. Jednak ostatecznie Sejm Ustawodawczy przy licznych, pełnych oburzenia głosach ratyfikował traktat 31 lipca 1919 r.