Kącik muzealny dla dzieci. Kazimierz Wielki

Kazimierz Wielki (30.04.1310 Kowal -05.11.1370 Kraków) był jednym z najbardziej cenionych władców na tronie Polski, zawdzięczał to swojemu ogromnemu talentowi politycznemu i dyplomatycznemu. Jego koronacja odbyła się 25.04.1333 w Krakowie. Początkowo rządy nie były łatwe, gdyż przejmując władzę po ojcu, Władysławie Łokietku, otrzymał państwo niestabilne, nie do końca zjednoczone po rozbiciu dzielnicowym, posiadające wielu wrogów i toczące wiele wojen. W tym czasie Polska była w dobrych stosunkach z Litwą, ale przymierze z nią mogło prowadzić do międzynarodowej izolacji Królestwa Polskiego. Ponadto istniał sojusz z Węgrami, jednak nie do końca gwarantował on poczucie bezpieczeństwa państwa polskiego. Polska była wtedy państwem nie posiadającym silnej pozycji międzynarodowej i tworzyły ją właściwie tylko dwie dzielnice – Wielkopolska i Małopolska. Większość księstw śląskich oraz Płock uznawały zwierzchność Jana Luksemburskiego. 

Kazimierz Wielki chcąc unormować stosunki międzynarodowe z silniejszymi od Królestwa Polskiego państwami, postawił na pokojowe rozwiązywanie konfliktów. Przy pomocy władcy Węgier Karola Roberta udało się Kazimierzowi Wielkiemu unormować stosunki z Czechami i Zakonem Krzyżackim. Dwukrotnie w Wyszehradzie dochodziło do spotkań królów Węgier i Polski. Podczas pierwszego zjazdu w 1335 r. brał w nim udział także władca Czech Jan Luksemburski i zrzekł się tam za cenę 20 tys. kop groszy praskich, tytułu króla polskiego i roszczeń do tronu polskiego. Dodatkowo królowie Czech i Węgier rozstrzygnęli spór polsko – krzyżacki. Przyznali Polsce Kujawy i ziemię dobrzyńską, a w zamian Polska pozostawiła Krzyżakom jako jałmużnę Pomorze Gdańskie oraz ziemię chełmińską. Podczas kolejnego zjazdu w Wyszehradzie w 1339 r. spotkali się Kazimierz Wielki i Karol Robert i ustalili, że w zamian za pomoc węgierską w walce z Krzyżakami, król Polski, w razie śmierci bez męskiego potomka, przekaże władzę nad swoim państwem węgierskim Andegawenom.

Sukcesami dyplomatycznymi Kazimierza Wielkiego były:

– pokój kaliski zawarty ósmego lipca 1343 r. pomiędzy Kazimierzem Wielkim, a Krzyżakami. Polska uzyskała zwrot Kujaw i ziemi dobrzyńskiej, przekazała natomiast Pomorze Gdańskie, ziemię chełmińską i michałowską jako wieczystą jałmużnę. Rezygnację z Pomorza i ziem Polska uważała za tymczasową, a traktat za konieczność,

– pokój namysłowski zawarty jedenastego listopada 1348 r. pomiędzy królem polskim Kazimierzem Wielkim, a królem niemieckim oraz czeskim Karolem IV Luksemburskim, kończył wojnę o Śląsk, potwierdzał rezygnację Polski z roszczeń wobec księstw śląskich, stanowiących lenno czeskie, odnawiał traktat przyjaźni pomiędzy państwami z 1341 r.,

– układ praski zawarty pierwszego maja 1356 r., pomiędzy królem polskim a cesarzem niemieckim będący odnowieniem pokoju namysłowskiego, i pozbawiający Krzyżaków poparcia cesarza.

Kazimierz Wieli podejmował także ekspansję na tereny Rusi Halickiej. Był to bogaty i urodzajny kraj, leżący na szlaku prowadzącym znad brzegów Morza Czarnego do portów bałtyckich i stanowiący obiekt rywalizacji pomiędzy Tatarami, Węgrami, Litwą i Polską. Kniaź Bolesław Jerzy Trojdenowic, jeszcze przed drugim zjazdem w Wyszehradzie zawarł porozumienie z Kazimierzem i obiecał mu tron halicki w wypadku swej bezpotomnej śmierci. 7 kwietnia 1340 r., kniaź został otruty. Walka o panowanie nad Rusią zajęła królowi polskiemu prawie ćwierć wieku. Wyprawy ruskie stały się czynnikiem integrującym rycerstwo polskie. W 1344 r. król Kazimierz opanował Przemyśl i Sanok, w 1349 r. Halicz, Lwów, Włodzimierz i Brześć. Podczas konfliktu z Czechami i ekspansji Litwy część ziem została utracona. Dopiero w 1366 r. Kazimierz zhołdował obszary Podola i południowego Wołynia. Dzięki swojej umiejętnej polityce zagranicznej król powiększył obszar państwa polskiego o ponad jedną trzecią.

Koronacja Elżbiety na Węgrzech

Umiejętnie także przystąpił do reformowania i urządzania państwa polskiego. Popierał własnych kupców, wprowadzał wiele korzystnych dla nich udogodnień, ulg i zwolnień którym nie podlegali obcy kupcy. Musieli oni przejeżdżać po wyznaczonych drogach, na których pobierano cła. Kazimierz Wielki nadawał miastom prawo składu, przysparzające krajowi dochodów i pozwalające na kontrolę wymiany handlowej. Władca sprzyjał powstawaniu nowych miast, przeprowadził reformę monetarną polegającą na wydaniu monety srebrnej lub złotej – grosza krakowskiego – w możliwie jak najmniejszym stopniu podlegającej inflacji. Grosz pozwolił na wprowadzenie jednolitego systemu podatkowego i celnego. Wzmocnienie militarne kraju nastąpiło dzięki reformom gospodarczym. Król wzmocnił także bezpieczeństwo kraju, wybudował ponad 50 zamków na granicach państwa. Kazimierz Wielki dokonał także unifikacji prawa. Wydano dwa odrębne zbiory praw dla Wielkopolski i Małopolski. Król dbał o rozwój miast i o poprawę życia poszczególnych grup społecznych poprzez nadawanie im korzystnych praw i przywilejów. Przyczynił się także do założenia pierwszej działającej w Polsce uczelni Akademii Krakowskiej. Wszystkie te inicjatywy podejmowane przez Kazimierza Wielkiego przyczyniły się do wzmocnienia Polski, utworzenia z niej silnego organizmu samodzielnie wpływającego na bieg wydarzeń w Europie Środkowej.

Ponieważ król Kazimierz Wielki nie doczekał się męskiego potomka, po jego śmierci władza przeszła w ręce syna jego siostry, królowej Węgier, Elżbiety.

Ewelina Zatorska-Kocoł