Z cyklu rzeszowskie biografie. Dr Stanisław Jabłoński

  Dr Stanisław Jabłoński lekarz, burmistrz Rzeszowa, poseł do Sejmu Galicji we Lwowie. Wywodził się z rodziny szlacheckiej herbu „Jasieńczyk” o bogatych tradycjach niepodległościowych. Jego pradziad był konfederatem barskim, ojciec i stryj walczyli w powstaniu listopadowym. Stanisław urodził się w Hermanowej w 1853 r. O ile jego przodkowie walczyli jako żołnierze, on wybrał ratowanie ludzkiego życia. Studia medyczne skończył na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1876 r. W roku następnym praktykował w Klinice Chirurgicznej w Wiedniu. Po praktykach zjawił się w Rzeszowie. W krótkim czasie uzyskał tutaj dobrą opinią jako znakomity fachowiec, prowadził zresztą rozległą praktykę lekarską w mieście jak i w jego okolicach. W 1881 r. został ordynariuszem szpitala. Zaangażował się również w działalność społeczną. W 1879 r. został radnym miejskim, zaś w czerwcu 1896 r. burmistrzem Rzeszowa. Niedługo potem wybrano go posłem do Sejmu Krajowego we w Lwowie. Pozwoliło mu to na bardziej skuteczne działania w Rzeszowie. Dbał o rozwój i rozbudowę miasta. To za jego czasów brukowano ulice, rozpoczęto prace przy systemie wodociągów miejskich, jak również obudowywano odkryte część kanałów miejskich. Powstała gazownia, elektrownia jak również oświetlenie ulic w systemie gazowym. Zmieniło się też sporo jeżeli chodzi o architekturę w mieście. Powstał m. in. budynek Komunalnej Kasy Oszczędności przy ul. 3 Maja, przebudowano ratusz rzeszowski, praktycznie od podstaw wyremontowano i odbudowano bardzo zniszczony Zamek Lubomirskich, rekonstruując na podstawie dawnych planów wieżę zamkową, której przywrócono pierwotną formę. W 1902 r. udało mu się po licznych staraniach na gruncie lokalnym jak i w sejmie przeforsować przyłączenie gminy Ruska Wieś jak i fragmentów Staroniwy i Drabinianki. Należy tutaj dodać, że był również na rzeszowskim gruncie prezesem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” jak i Stowarzyszenia Rękodzielników „Gwiazda”. Tak intensywny tryb życia, połączony z częstymi utarczkami z opozycją w Radzie Miejskiej doprowadziły go do utraty zdrowia na tyle głębokiego, że złożył dymisję z funkcji burmistrza w 1913 r., a pełnił ją 17 lat. Jego następcą został dr Roman Krogulski.
W życiu prywatnym dr Jabłoński ożenił się z Jadwigą Michaliną Pogonowską. Była to córka Jana Pogonowskiego, burmistrza rzeszowskiego obranego w pierwszych wyborów po uzyskaniu autonomii galicyjskiej.
Okres rządów dr. Jabłońskiego na przełomie XIX i XX w. był dla Rzeszowa czasem rozkwitu. Cesarz monarchii austro-węgierskiej docenił jego zasługi i odznaczył go w 1898 r. orderem Franciszka Józefa, zaś dziesięć lat później orderem Żelaznej Korony. Odznaczenia te dostał mimo tego, że związany był ze Stronnictwem Narodowo-Demokratycznym, zwalczanym przez władze austriackie. Należy tutaj dodać, że ordery te zwrócił w 1918 r. po tym, jak państwa centralne zawarły w Brześciu traktat z Ukraińską Republiką Ludową, a tym samym zaplanowały czwarty rozbiór Polski. Odznaczenia przesłał do Wiednia z listem protestacyjnym.
Dr Jabłoński mimo problemów ze zdrowiem dalej pełnił różne funkcje m.in. dyrektora Kasy Oszczędności, a podczas I wojny światowej gdy Rzeszów był zagrożony okupacją rosyjską (do jakiej ostatecznie doszło), po ewakuacji części urzędników miejskich, kierował tymczasowym zarządem miasta. Proszono go o to, jako jednego z nielicznych pozostałych w mieście samorządowców. Doczekał się odzyskania niepodległości, brał zresztą udział w pertraktacjach z oficerami garnizonu austriackiego. Zmarł 27 marca 1922 r. Do końca mówił o Rzeszowie – „moje miasto”.

R. E. K.