Wystawa „KATYŃ 1940”

Po kampanii wrześniowej 1939 r. do niewoli sowieckiej trafiło blisko 250 tys. oficerów i żołnierzy, policjantów, funkcjonariuszy służb, urzędników. W październiku tego samego roku rozpoczęta została procedura zwalniania części jeńców do domów. Dla tych, których nie zamierzano wypuścić zorganizowane zostały obozy w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie, gdzie internowano oficerów (w tym oficerów rezerwy), policjantów, funkcjonariuszy różnych służb, a także kapelanów różnych wyznań. 5 marca 1940 r. Biuro Polityczne KC WKP(b) na podstawie pisma, które szef NKWD Ławrientij Beria skierował do Stalina zdecydowało o wymordowaniu prawie 22 tys. więzionych Polaków. Kaźni dokonano w kwietniu i maju 1940 r.

Pytania o los polskich oficerów na wschodzie pojawiły się bardzo szybko, zaś próby wyjaśnienia tego co się z nimi stało przybrały na sile po podpisaniu układu Sikorski – Majski w lipcu 1941 r. W tworzonej pod dow. gen. Władysława Andersa Armii Polskiej na terenie ZSRR przygotowano spis zaginionych. Stalin twierdził oczywiście, że wszyscy oficerowie zostali już uwolnieni.

Data odkrycia grobów pomordowanych w Katyniu jest trudna do ustalenia w wyniku różnic w źródłach. Mówią one o październiku 1941 r. i przymusowych polskich robotnikach z organizacji Todt, którzy natrafili na groby, inne wskazują na marzec 1942 r. Niemcy o istnieniu grobów oficjalnie poinformowali świat w kwietniu 1943 r. – 13 kwietnia ogłosiło to Radio Berlin, chociaż wiedzieli o tym wcześniej. Pomordowanych polskich oficerów użyli oni do celów propagandowych. Rząd gen. Władysława Sikorskiego zwrócił się do międzynarodowego Czerwonego Krzyża o przeprowadzenie badań w Katyniu. Nie uzyskał zgody, dlatego też Niemcy sami zorganizowali międzynarodową komisję specjalistów. Po zbadaniu szczątków ofiar, 30 kwietnia 1943 r. stwierdziła, że mordu dokonano wiosną 1940 r. Opinia światowa nie chciała w to uwierzyć, tym bardziej, że po przesunięciu się frontu dostęp do tego miejsca uzyskały władze sowieckie. Na odpowiednio przygotowany przez NKWD teren wkroczyła komisja kierowana przez Nikołaja Burdenki, która stwierdziła, że mordu dokonali Niemcy. Na procesie norymberskim oskarżeni o to zostali Niemcy, jednak Międzynarodowy Trybunał Wojskowy uznał materiał dowodowy za niewystarczający.

Po latach kłamstwa katyńskiego, zostały poruszone niektóre prawdziwe elementy Katynia jeszcze w 1980 r. Przełom nastąpił na fali przemian w ZSRR i 13 kwietnia 1990 r. tamtejsze władze oficjalnie ogłosiły kto rzeczywiście strzelał do polskich oficerów. Wkrótce rozpoczęły się prace badawcze także w innych miejscach zbrodni m.in. w Miednoje.

14 października 1992 r. prezydent Federacji Rosyjskiej Borys Jelcyn polecił wydać polskim władzom kopie dokumentów w postaci teczki specjalnej nr 1 z materiałami dotyczącymi zbrodni na polskich oficerach. Zapraszamy na wystawę, na której prezentujemy prócz eksponatów, ikonografii i tekstów również nieliczne pamiątki związane bezpośrednio z polskimi oficerami z Katynia i Miednoje.

Zapraszamy również do skorzystania z naszej oferty edukacyjnej związanej z ta ekspozycją, rezerwacja pod tel. (0-17) 875-41-99.

Wystawa czynna od maja do końca listopada bieżącego roku.

Rafał Kocoł